De Benelux Alliantie voor Gezonde Tijden

Wij zijn een netwerk van wetenschappers en experts uit de Benelux op het gebied van chronobiologie, slaap, gezondheid, onderwijs, arbeid, economie en veiligheid.

Het halfjaarlijks verzetten van de klok en leven buiten de natuurlijke tijdzone brengen grote gezondheidsrisico’s en maatschappelijke nadelen met zich mee. Wij zetten ons in om deze wetenschappelijke inzichten breed te delen, misverstanden te ontkrachten en voor een gezonde tijdsindeling waarin we onze biologische klok kunnen volgen.

Zie ons openbare statement hieronder en hier ons nieuwe persbericht van 26 maart 2025 !

We staan pers en andere geïnteresseerden graag te woord. Onze leden (op alfabetische volgorde):

• Koko Beers, neurobioloog, Hersenstichting

• Conny Bergé, expert public affairs, PEP International en Platform Betere Tijden, auteur position paper 'Timing is everything'

• Ann Ceusters, diëtist, oprichter Belgische Vereniging voor een Stabiel Natuurlijk uur

• Aisha Cortoos, slaappsycholoog en oprichter Brainwise.be

• Inge Declercq, neuroloog en slaap expert, UZ Antwerpen, auteur van ‘De kracht van slapen. Een goede nachtrust start overdag’

• Ilse De Volder, neuroloog en somnoloog, Slaapcentrum UZ Antwerpen

• Erik Franck, professor gezondheidspsychologie en gedragstherapeut chronische insomnia, Universiteit Antwerpen

• Marijke Gordijn, chronobioloog RijksUniversiteit Groningen, CEO Chrono@Work, oprichter Chronotherapie Netwerk Nederland en de Good Light Group, mede-auteur van ‘De klok met duizend wijzers’

• Bert van der Horst, emeritus hoogleraar chronobiologie en gezondheid, Erasmus MC

• Roelof Hut, professor chronobiologie, RijksUniversiteit Groningen

• Elly Kaldenberg, diëtist en voedingskundig specialist bij onregelmatige diensten/nachtwerk SanAvis, Groningen

• Edelhart Kempeneers, arbeidsarts en medisch directeur Attentia.be

• Laura Kervezee, chronobioloog, Leids Universitair Medisch Centrum, bestuurslid BioClock consortium

• Merijn van de Laar, slaapwetenschapper en -coach, Zorg voor Slaap / Maastricht University, auteur van 'Slapen als een oermens'

• Marco Langbroek, archeoloog, amateurastronoom en science educator

• Ticia Luengo Hendriks, sociale- en organisatiepsycholoog, oprichter Platform Betere Tijden en International Alliance for Natural Time, auteur position paper 'Timing is everything'

• Joke Meijer, professor neurofysiologie, Leids Universitair Medisch Centrum, hoofd van BioClock consortium

• Anneloes Opperhuizen, chronobioloog en wetenschapscommunicator @Buitencampus, mede-auteur van ‘De klok met duizend wijzers’

• Karin van Rijn, GZ-psycholoog en somnoloog, Slaap-Waakcentrum SEIN, Zwolle en bestuurslid NSWO (zie onder)

• Toine Schoutens, lichttherapie specialist, CEO Propeaq Light therapy en FluxPlus Chrono coaching

• Johan Verbraecken, longarts en coördinator Slaapcentrum UZ Antwerpen, auteur van ‘Slaap - het nieuwe medicijn’, contactpersoon Belgian Association voor Sleep Research and Sleep Medicine (BASS)

Onze steunbetuigers:

• Het Bioclock consortium

• Niki Antypa, klinisch psycholoog, Universiteit Leiden, bestuurslid

• Inês Chaves, chronobioloog, Erasmus UMC, bestuurslid

• Roelof Hut, chronobioloog, RijksUniversiteit Groningen, bestuurslid

• Andries Kalsbeek, chronobioloog, Amsterdam UMC

• Vereniging Arts en Leefstijl

• Iris de Vries, huisarts en voorzitter bestuur

• Nederlandse Vereniging voor Slaap-waak Onderzoek (NSWO)

• Ysbrand van der Werf, hoogleraar functionele neuroanatomie, Amsterdam UMC, voorzitter bestuur

• Esmée Verwijk, klinisch neuropsycholoog, Amsterdam UMC/UvA, penningmeester bestuur, medeoprichter Chronotherapie Netwerk Nederland

• Arthur Kurvers, neuroloog en somnoloog, HMC, secretaris bestuur

• Annemarie Luik, epidemioloog, Erasmus MC, bestuurslid

• Karin van Rijn, GZ-psycholoog en somnoloog, SEIN, bestuurslid

• Jari Gool, MD-PhD kandidaat, SEIN/Amsterdam UMC, bestuurslid

• Niki Antypa, psycholoog, Universiteit Leiden, bestuurslid

• Slaapgeneeskunde Vereniging Nederland (SVNL)

• Gert Jan Lammers, hoogleraar slaapstoornissen, neuroloog en somnoloog, SEIN/LUMC, voorzitter bestuur

• Angelique Pijpers, neuroloog en somnoloog, Kempenhaeghe, penningmeester bestuur

• Peter van Maanen, KNO-arts en somnoloog, OLVG, secretaris bestuur

• Jerryll Asin, longarts en somnoloog, Amphia Ziekenhuis, bestuurslid

• Marjolein van Looij, KNO-arts en somnoloog, OLVG, bestuurslid

• Chronotherapie Netwerk Nederland

• Harm-Pieter Spaans, psychiater, Parnassia Den Haag

• Ybe Meesters, klinisch psycholoog, UMC Groningen

• Daniëlle E.J. Starreveld, promovenda NL Kanker Instituut en postdoc Nederlandse Instituut voor Neurowetenschap

• Marijke Gordijn, chronobioloog RijksUniversiteit Groningen, CEO Chrono@Work

• Esmée Verwijk, klinisch neuropsycholoog, Amsterdam UMC/UvA, penningmeester bestuur NSWO

• Good Light Group 

• Jan Denneman, voorzitter bestuur

• Bruno Smets, secretaris/penningmeester bestuur

• Marijke Gordijn, bestuurslid

• NSVV – Kenniscentrum voor licht

• John de Joode, voorzitter bestuur

• Geertje E. Hazenberg, secretaris bestuur

Blijft Nederland de klok doordraaien?

Benelux Alliantie voor Gezonde Tijden, 23 maart 2021

Een paar maanden voordat corona de wereld op zijn kop zet, brengt het RIVM op 15 oktober 2019 een rapport uit met daarin een duidelijke boodschap voor de overheid: de ‘zomertijd’-klokschakelingen veroorzaken bewezen negatieve gezondheidseffecten en Nederland kan beter het hele jaar door de standaardtijd hanteren.

“Vooral zonlicht heeft invloed op het bioritme van de mens, de momenten waarop we ’s ochtends wakker en ’s avonds slaperig worden. Het is voor de volksgezondheid het beste om een tijd in te stellen die aansluit op het natuurlijke dag- en nachtritme op aarde”.

Die tijd is de eigen geografische tijdzone: voor West-Europa - de Benelux, Frankrijk en Spanje - is dat niet de huidige Midden-Europese, maar de West-Europese tijdzone. Om deze reden adviseert het RIVM ook om, naast het afschaffen van de klokschakelingen, uiteindelijk de stap te maken van de huidige standaardtijd naar de eigen West-Europese tijd.

De wetenschap weet hoe laat het is

Hoe ongezond is het dan, dat wij in West-Europa vijf maanden van het jaar op Midden-Europese tijd (de huidige standaardtijd) en zeven maanden op Oost-Europese tijd (‘zomertijd’) leven?

Zeer ongezond, zo blijkt.

Neem bijvoorbeeld onze school- en werkdagen. Die starten vaak om wat wij 8.30 uur noemen, terwijl het dan hier in de West-Europese tijdzone eigenlijk pas 7.30 uur is, gedurende ‘zomertijd’ zelfs pas 6.30 uur. Onze biologische klok, die het zonlicht volgt, kan zich niet of nauwelijks aanpassen aan dit veel te vroege ritme.

Zo komt bijvoorbeeld de door de biologische klok gestuurde aanmaak en afbouw van melatonine niet eerder op gang. We slapen korter en moeten extra vroeg op. Nachtelijk herstel en goed functioneren overdag worden structureel verstoord, hetgeen leidt tot een verhoogd risico voor het ontwikkelen van aandoeningen als overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten en depressie.

Avondmensen - waaronder de meeste jongeren, in Nederland ca. 2,5 miljoen - en mensen met een kwetsbare gezondheid zijn hier het meest gevoelig voor. Voldoende slaap is niet alleen een cruciale factor voor immunologische weerstand tegen ziektes en voor onze lichamelijke gezondheid, maar vooral ook voor onze mentale gezondheid, voor onze prestaties, leervermogen en alertheid.

En dus ook voor de economie.

Kortom, vanaf 28 maart zeven maanden lang kunstmatig een uur afwijken van de huidige standaardtijd is een slechte zaak. Nóg slechter is de afwijking van onze geografische tijdzone met twee uur. Het veroorzaakt een nóg ongezondere leefstijl, is nóg slechter voor de volksgezondheid, voor onze veiligheid en onze prestaties.

Ten minste één op de vier West-Europese burgers kampt met slaapproblemen en slaaptekorten, nog verergerd door de toenemende lichtvervuiling en groeiende digitalisering. Waarom zouden we dit blijven doen, terwijl de schadelijke gevolgen bekend zijn, en de oplossing voor de hand ligt?

Europa weet nog steeds niet hoe laat het is

Aanleiding voor het RIVM-rapport was het voorstel van de Europese Commissie in 2018 om de jaarlijkse ‘zomer- en wintertijd-’ schakelingen af te schaffen en alle lidstaten een vaste tijdinstelling te laten bepalen. Het voorstel ligt nu bij de lidstaten, die nog geen beslissing hebben genomen en om nader onderzoek vragen.

Nog meer onderzoek is niet nodig, de oplossing is duidelijk: ga nu voor de huidige standaardtijd en stap vervolgens op een geschikte datum definitief over op de eigen geografische tijdzone, de West-Europese tijd. Een aanpassing die nodig is omdat Benelux, Frankrijk en Spanje in 1945 nagelaten hebben terug te keren naar de eigen geografische tijdzone.

Weet Nederland hoe laat het is?

Behalve met deze gezamenlijke West-Europese inhaalslag, heeft het tijddebat ook te kampen met het ontbreken van kennis bij bestuurders, met misinformatie en met hardnekkige mythes rondom veronderstelde voordelen van de ‘zomertijd’.

De stem van de wetenschappers wordt amper gehoord. Het Preventieakkoord besteedt geen aandacht aan gezonde tijden, terwijl hersenziekten, overgewicht, diabetes, en hart- en vaatziekten hiermee bewezen teruggedrongen kunnen worden. De Mobiliteitsalliantie werkt aan vermindering van spitstijden en verkeersongelukken, maar vergeet het inzetten van ‘slimme’ tijden.

De schadelijke gevolgen zijn bekend, maar komen door het ontbreken van interdepartementale aanpak niet voor het voetlicht: het gaat om de samenhang tussen gezondheid, onderwijs, werk, verkeer, milieu en economie. De voorgestelde overstap naar permanente standaardtijd is niet ingewikkeld; het is juist eenvoudig, goedkoop, en zeer gunstig in materiële en vooral immateriële zin. Waar wachten we nog op?


Na 17 maart zijn er weer nieuwe kansen. Gaat het nieuwe parlement het advies van het RIVM opvolgen? Gaat Nederland de wetenschappelijke kennis toepassen? Komt er een einde aan dit keurslijf van ongezonde kloktijden? Met een slimme samenwerking tussen wetenschap en beleid moet dat in maart 2022 gaan lukken.


Getekend, 23 maart 2021,

Bert van der Horst, hoogleraar chronobiologie, Erasmus MC

Roelof Hut, professor chronobiologie, RUG

Marijke Gordijn, Chrono@Work & chronobioloog RUG

Chronotherapie Netwerk Nederland

Bestuur Nederlandse Vereniging voor Slaap-waak Onderzoek (NSWO):
· Ysbrand van der Werf, hoogleraar functionele neuroanatomie, Amsterdam UMC
· Annemarie Luik, epidemioloog, Erasmus MC
· Arthur Kurvers, neuroloog en somnoloog, HMC
· Karin van Rijn, GZ-psycholoog en somnoloog, SEIN
· Jari Gool, MD-PhD kandidaat, SEIN/Amsterdam UMC
· Niki Antypa, psycholoog, Universiteit Leiden
· Esmée Verwijk, klinisch neuropsycholoog, Amsterdam UMC/UvA

Bestuur Slaapgeneeskunde Vereniging Nederland (SVNL):
· Gert Jan Lammers, hoogleraar slaapstoornissen, neuroloog en somnoloog, SEIN/LUMC
· Angelique Pijpers, neuroloog en somnoloog, Kempenhaeghe
· Peter van Maanen, KNO-arts en somnoloog, OLVG
· Jerryll Asin, longarts en somnoloog, Amphia Ziekenhuis
· Marjolein van Looij, KNO-arts en somnoloog, OLVG

Hersenstichting, Koko Beers, kennis en innovatie

Vereniging Arts en Leefstijl, Iris de Vries, huisarts en voorzitter

Kasper Janssen, sportarts, slaap- & herstelspecialist

Toine Schoutens, lichttherapie specialist

Bestuur Good Light Group:
· Jan Denneman, voorzitter
· Bruno Smets, secretaris/penningmeester

Marco Langbroek, amateurastronoom, Benelux Alliantie voor Gezonde Tijden

Alexandra Freij, arbeid- en organisatiepsycholoog, Standaardtijd.nl

Ticia Luengo Hendriks, sociale- en organisatiepsycholoog, Platform Betere Tijden

Conny Bergé, expert public affairs, Platform Betere Tijden

Bronnen

• Rapport RIVM 2019 - Standaardtijd, zomertijd en gezondheid

• Gezamenlijk standpunt van de Nederlandse vereniging voor Slaap-Waak Onderzoek (NSWO) en de Slaapgeneeskunde Vereniging Nederland (SVNL)

• Gezamenlijk standpunt van de European Sleep Research Society (ESRS), European Biological Rhythms Society (EBRS) en Society for Research on Biological Rhythms (SRBR)

• Ga voor Gezondtijd! – Uitgebreide uitleg in Position Paper zoals overhandigd aan BZK, VWS en RIVM

• International Alliance for Natural Time – wereldwijd samenwerkingsverband voor permanente en natuurlijke tijdzones